Ανάλυση της απόφασης της Ευρ. Επιτροπής, Σταθμός εμπορευματοκιβωτίων λιμένος Πειραιώς & CoscoPacificLimited

ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ- ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ - Παρουσίαση της απόφασης της Επιτροπής σχετικά με το Σταθμό εμπορευματοκιβωτίων λιμένος Πειραιώς & CoscoPacificLimited [ C (2012)4217 final].

Επιμέλεια: Περίανδρος Κ. Τσίτσικας

1.       ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ.
 
Η εν λόγω απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει ως θέμα την κρατική ενίσχυση που χορηγήθηκε υπό μορφή φορολογικών απαλλαγών και με την εισαγωγή ευνοϊκών ρυθμίσεων στη σύμβαση παραχώρησης, μεταξύ του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς Α.Ε. και του Σταθμού Εμπορευματοκιβωτίων Πειραιώς και Cosco Pacific Limited. Η σημασία της παρούσας απόφασης της Επιτροπής είναι καίρια. Καταρχήν, αναδεικνύει εναργώς την διαδικασία έρευνας για την ύπαρξη ή μη κρατικής ενίσχυσης, στάδιο-στάδιο, καταδεικνύει την ανάγκη για προβολή πλήρων και πειστικών επιχειρημάτων εκ μέρους των εθνικών αρχών, ενώ τέλος αποδεικνύει περίτρανα τον σημαντικό ρόλο της Επιτροπής για την προστασία του θεμελίου της ελεύθερης εσωτερικής αγοράς, ήτοι του ελεύθερου και ανόθευτου ανταγωνισμού. Η Επιτροπή, ως θεματοφύλακας, ενεργεί άμεσα, μόλις λάβει γνώση της όποιας εικαζόμενης παράβασης των διατάξεων των Συνθηκών και σύμφωνα με τις αρμοδιότητές της, προκειμένου να διασφαλίσει την εύρυθμη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
 
2. ΙΣΤΟΡΙΚΟ
 Η ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΟΛΠ Α.Ε. ΚΑΙ ΣΕΠ Α.Ε.
      Ο ΟΛΠ, για τις ανάγκες αναβάθμισης των προβλητών ΙΙ και ΙΙΙ, προκήρυξε ευρωπαϊκό δημόσιο διαγωνισμό. Επρόκειτο για ανοικτό δημόσιο πλειοδοτικό διαγωνισμό, ο οποίος προκηρύχθηκε με διεθνή διακήρυξη που δημοσιεύτηκε στις 30 Ιανουαρίου 2008 στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης[1]. Μεταξύ άλλων, όριζε και όλα τα κριτήρια επιλογής, ως προς τους υποψηφίους και τις προσφορές τους. Μάλιστα, εντός της διακήρυξης αναφερόταν ρητώς ότι θα διεξάγονταν διαπραγματεύσεις με τον προσωρινό ανάδοχο, για τον τελικό καθορισμό των όρων της σύμβασης παραχώρησης, οι οποίες θα εστίαζαν κυρίως στην ανάλυση και επεξεργασία των όρων δεσμεύσεων τις οποίες θα αναλάμβαναν τα συμβαλλόμενα μέρη.[2] Η διακήρυξη ανέφερε ότι η διαδικασία θα διεξαγόταν σε δύο φάσεις. Η πρώτη φάση θα περιελάμβανε τη δημοσίευση της διακήρυξης, την υποβολή φακέλου προσφορών και την προ­επιλογή των έγκυρων προσφορών. Η δεύτερη φάση θα περιε­λάμβανε την αποσφράγιση των τεχνικών προσφορών, την επιλογή του προσωρινού πλειοδότη, την ανακοίνωση για την ανάθεση της σύμβασης, τις διαπραγματεύσεις με τον προσωρινό ανάδοχο και την υπογραφή της σύμβασης παρα­χώρησης.
 
 Στον εν λόγω διαγωνισμό, ο ΟΛΠ έλαβε προσφορές από την COSCO και από κοινοπραξία Hutchinson Port Holdings LTD, Hutchinson Ports Investments SARL, Alapis Jointh Stock Company SA και Lyd SA. Από τους προσφέροντες πλειοδότησε η εταιρεία COSCO, η οποία προσέφερε την υψηλότερη καθαρή παρούσα αξία του ελάχιστου εγγυημένου ανταλλάγματος[3] και ο ΟΛΠ ΑΕ συμβλήθηκε με την θυγατρική εταιρεία ειδικού σκοπού της COSCO, ΣΕΠ ΑΕ. Σύμφωνα με την σύμβασης παραχώρησης, η οποία υπεγράφη μεταξύ του ΟΛΠ και του ΣΕΠ τον Νοέμβριο του 2008, ο ΟΛΠ παραχωρεί στον νέο παραχωρησιούχο Σταθμός Εμπορευματοκιβωτίων Πειραιά ΑΕ (ΣΕΠ ΑΕ, θυγατρική εταιρεία ειδικού σκοπού της COSCO Pacific Limited), την εκμετάλλευση και αποκλειστική χρήση του αναφερόμενου «νέου σταθμού εμπορευματοκιβωτίων» (Ν.ΣΕΜΠΟ), ήτοι την προβλήτα ΙΙ που θα αναβαθμιστεί και την νέα προβλήτα ΙΙΙ, η οποία θα κατασκευαστεί, με σκοπό τον ασφαλή ελλιμενισμό των πλοίων και την εξυπηρέτηση πλοίων. Επίσης, σύμφωνα με την σύμβαση ο παραχωρησιούχος θα χρηματοδοτήσει εξ ολοκλήρου με δικά του έξοδα, όλο το ανωτέρω έργο αναβάθμισης του σταθμού. Επομένως, υπήρχε ρητή αναφορά ότι ο παραχωρησιούχος δεν θα εισπράξει δημόσιο χρήμα για τις επενδύσεις του. Ακόμα, ο παραχωρησιούχος ανέλαβε όλους τους εμπορικούς κινδύνους της εν λόγω επένδυσης, αλλά και την υποχρέωση διασφάλισης εγγυημένης δυναμικότητας του νέου σταθμού εμπορευματοκιβωτίων. Τέλος, με τον υπ’ αρ. 3755/2009 νόμο του Ελληνικού Κράτους, επικυρώθηκε η σύμβαση παραχώρησης μεταξύ του ΟΛΠ και του ΣΕΠ, ορίζοντας επιπροσθέτως ειδικές φορολογικές απαλλαγές υπέρ του ΣΕΠ, αλλά και την δυνατότητα υπαγωγής των επενδύσεων του ΣΕΠ στο ειδικό προστατευτικό καθεστώς των αλλοδαπών επενδύσεων, όπως αυτό προβλέπεται στο νομοθετικό διάταγμα 2687/1953[4].
 
3. ΟΙ ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ
        Η πρώτη καταγγελία που υπέβαλε ο τότε Νομάρχης Πειραιά αφορούσε τα ειδικά φορολογικά μέτρα που περιλήφθηκαν στο άρθρο 2 του Νόμου, αλλά και την απαγόρευση υπο­χρεωτικής απαλλοτρίωσης περιουσιακών στοιχείων του ΣΕΠ, ακόμη και για ενδεχόμενες αξιώσεις του κράτους εις βάρος του.
 
        Η καταγγελία της Ομοσπονδίας Υπαλλήλων Λιμανιών Ελλά­δας αφορούσε τα ίδια φορολογικά μέτρα και την απαγόρευ­ση. Αναφερόταν, ωστόσο, και στη δυνατότητα εφαρμογής προς όφελος του ΣΕΠ προστατευτικού καθεστώτος που θεσπίστηκε με το νομοθετικό διάταγμα 2687/1953, όπως ορίζεται στο άρθρο 3 του Νόμου, αλλά και στην εισαγωγή δύο τροποποιημένων διατάξεων στην τελική σύμβαση παρα­χώρησης.Τέλος, η καταγγελία του Διεθνούς Συμβουλίου Λιμενεργα­τών επαναλαμβάνει όλα αυτά τα μέτρα και αναφέρεται σε μια σειρά διατάξεων που είτε δεν είχαν περιληφθεί αρχικά στο σχέδιο σύμβασης που προσαρτήθηκε στη διακήρυξη της σύμβασης ή διαφοροποιούνταν από το αυτό το σχέδιο σύμ­βασης.Όλοι οι καταγγέλλοντες ισχυρίστηκαν ότι όλες αυτές οι διατάξεις παρέχουν επιλεκτικά πλεονεκτήματα προς όφελος του ΣΕΠ τα οποία συνιστούν κρατική ενίσχυση.
 
        Τα εικαζόμενα μέτρα κρατικής ενίσχυσης αφορούν τις κατω­τέρω ενότητες μέτρων, δηλ.:
i.     την εισαγωγή ευνοϊκών διατάξεων στη σύμβαση παραχώρη­σης, μολονότι δεν προβλέπονταν στη διακήρυξη του δια­γωνισμού·
ii.φορολογικές απαλλαγές και άλλα πλεονεκτήματα, περι­λαμβανομένου του ειδικού καθεστώτος προστασίας των αλλοδαπών επενδύσεων και της εξαίρεσης από αναγκα­στική απαλλοτρίωση.
 
4. Η ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ
Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ
Κατόπιν, όλων των ανωτέρω αναφερόμενων καταγγελιών, η Επιτροπή, με απόφαση της 14ης Ιουλίου 2009, κίνησε την επίσημη διαδικασία έρευνας, προκειμένου να ερευνήσει την εικαζόμενη κρατική ενί­σχυση για την ανάπτυξη υποδομής προς όφελος του ΟΛΠ. Αρχικά, η Επιτροπή έκρινε σε προκαταρκτικό στάδιο ότι δεν χορηγήθηκε κρατική ενίσχυση στον ΣΕΠ, ως προς τα κοινοποι­ηθέντα μέτρα[5].
 
        Στην εν λόγω περίπτωση, όπως και στις περιπτώσεις υπόνοιας ύπαρξης περίπτωσης κρατικών ενισχύσεων, το εργαλείο έρευνας είναι το αρ. 107 παρ. 1 της Συνθήκης για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα κριτήρια σε αυτό έχουν σωρευτικό χαρακτήρα και άρα για να στοιχειοθετηθεί κατ’ αρχήν κρατική ενίσχυση πρέπει να συντρέχουν ταυτοχρόνως. Κατά συνέπεια, ομοίως για να προσδιοριστεί αν τα υπό εξέταση μέτρα, στην εξεταζόμενη περίπτωση, συνιστούν κρα­τική ενίσχυση, κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ, πρέπει να πληρούνται όλοι οι κατωτέρω επιμέρους όροι, και συγκεκριμένα το μέτρο πρέπει να χορηγείται με κρατικούς πόρους, να παρέχει οικονομικό πλεονέκτημα το οποίο να είναι επιλεκτικό και βεβαίως να νοθεύει ή να απειλεί να νοθεύσει τον ανταγωνισμό.
 
 ΤΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΡ. 107 ΠΑΡ. 1 ΣΛΕΕ
Στο άρθρο 107 παρ. 1 ΣΛΕΕ (πρώην αρ. 87 της ΣΕΚ) παρατίθενται πλήρως όλες οι προϋποθέσεις, οι οποίες αν πληρούνται κρίνονται ως ασυμβίβαστες ενισχύσεις, εκτός αν οι Συνθήκες ορίζουν αλλιώς. Οι προϋποθέσεις είναι οι εξής:
α) να χορηγείται με κρατικούς πόρους·
β) να παρέχει οικονομικό πλεονέκτημα σε επιχειρήσεις·
γ) το πλεονέκτημα να είναι επιλεκτικό και τέλος
δ) να νοθεύει ή να απειλεί να νοθεύσει τον ανταγωνισμό και να επηρεάζει τις μεταξύ των κρατών μελών συναλλαγές.
 
5. Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ
Εκ των ως άνω, η Επιτροπή απεφάνθη ότι:
1.                                οι διαφορές μεταξύ της σύμβασης παραχώρησης και της διακήρυξης δεν συνιστούν κρατική ενίσχυση.
2.                                το φορολογικό μέτρο όσον αφορά την απαλλαγή από τον εταιρικό φόρο εισοδήματος για υλικά, εργασίες και υπηρεσίες που παρέχονται στον ΣΕΠ εκτός Ελλάδας δεν συνιστά ούτε αυτό κρατική ενίσχυση.
3.                                ως προς όλα τα άλλα προαναφερθέντα μέτρα, βάσει των ανωτέρω εκτιμήσεων, ενεργοποιείται η διαδικασία που ορίζει το άρθρο 108 παράγραφος 2 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επομένως η Επιτροπή ζήτησε από την Ελλάδα να υποβάλει τις παρατηρήσεις της και να παράσχει κάθε στοιχείο που θα διευκολύνει την εκτίμηση των μέτρων.
Βεβαίως στην εξεταζόμενη περίπτωση η Επιτροπή ενεργώντας στα πλαίσια της αρμοδιότητάς της υπενθύμισε στις ελληνικές αρχές πως το άρθρο 108 παράγραφος 3 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα και εφιστά την προσοχή σας στο άρθρο 14 του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ.659/1999 του Συμβουλίου, ο οποίος προβλέπει ότι κάθε παράνομη κρατική ενίσχυση μπορεί να ανακτηθεί από τον δικαιούχο.
 
6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
                Οι καταγγελίες που έφτασαν στην Επιτροπή εστίαζαν στο γεγονός ότι τα πλεονεκτήματα που παρέχονται, μέσω της σύμβασης και του νόμου που την επικύρωσε, στον ΣΕΠ δεν προβλεπόταν στην διακήρυξη, οι διαφορές όμως που εντοπίστηκαν μεταξύ διακήρυξης και σύμβασης παραχώρησης δεν κρίθηκαν από την Επιτροπή ότι στοιχειοθετούσαν κρατική ενίσχυση, κυρίως δεδομένου ότι δεν αλλοίωναν τους οικονομικούς όρους της σύμβασης. Αντίθετα, κρίθηκαν ως κρατική ενίσχυση, μη συμβιβάσιμη βάσει των εξαιρέσεων που ορίζονται στο άρθρο 107 παρ. 2 και 3 της ΣΛΕΕ, απειλούσα τον ανταγωνισμό, όλα τα πλεονεκτήματα και τα φορολογικά μέτρα, πλην ενός[6], που χορηγήθηκαν στον ΣΕΠ κατά την κύρωση με νόμο της σύμβασης παραχώρησης. Εν προκειμένω, αναδεικνύεται πόσο σημαντική είναι και (τυχόν ευνοϊκή) η φορολογική μεταχείριση και πως η παράλειψη είσπραξης των εσόδων είναι ισάξια της χρηματικής παροχής εν στενή εννοία, ενώ ακόμα η ανάκτηση των φορολογικών ενισχύσεων είναι ένα σημαντικό κεφάλαιο και πεδίο έρευνας από μόνο του[7]. Επιπλέον, σύμφωνα με την από 17.12.2013 Ανακοίνωση Τύπου, στην επίσημη ιστοσελίδα του ΟΛΠ Α.Ε[8], ο Οργανισμός με τον ΣΕΠ προχώρησαν στην υπογραφή σχεδίου συμφωνητικού για την 2^η τροποποίηση της Σύμβασης Παραχώρησης ΟΛΠ-ΣΕΠ, καθ’ υποδείξεως της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το κείμενο της οποίας εστάλη στο Ελεγκτικό Συνέδριο για προσυμβατικό έλεγχο σύμφωνα με το νόμο και τα συμφωνηθέντα, αλλά και στην Επιτροπή Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για γνωστοποίηση κατά τα ορισθέντα στο άρθρο 108 παρ.3 ΣΛΕΕ.
 
            Δεδομένης της ύπαρξης των διατάξεων των κρατικών ενισχύσεων που επιτάσσουν την «οικονομική ουδετερότητα του κράτους» και την αντίστοιχη «αποχή του από απαγορευτικές συμπεριφορές» που δύνανται να παράσχουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε επιχείρηση που δραστηριοποιείται στην κοινή αγορά και ειδικώς σε αγορά ανοιχτή στον ανταγωνισμό, ουσιαστικά συμπληρώνεται και «στεγανοποιείται» όλο το κεφάλαιο του Ανταγωνισμού όπως αυτό εκτυλίσσεται στην Συνθήκη για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον Τίτλο VII. Με αφορμή την παρουσίαση της εν λόγω απόφασης της Επιτροπής αποδείχτηκε περίτρανα η άμεση ενεργοποίηση και άγαστη συνεργασία μεταξύ κρατών μελών, οργάνων και λοιπών φορέων για την προάσπιση της ελεύθερης κοινής αγοράς.
 
7. ΠΗΓΕΣ
Α. ΒΙΒΛΙΑ- ΑΡΘΡΑ
- Καραγιάννης Σ. Βασίλης, Κρατικές Ενισχύσεις – Κοινοτική & Εθνική Ρύθμιση, Αθήνα, Νομική Βιβλιοθήκη, 2006
Β. ΕΠΙΣΗΜΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
- Απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τον Σταθμό εμπορευματοκιβωτίων λιμένος Πειραιώς και Cosco Pacific Limited, ΕΕΕΕ, C (2012) 4217 final της 11^ης.7.2012
Γ. ΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ 
- Δικτυακή πύλη δικαίου ΕΕ: http://eur-lex.europa.eu
- Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: http://ec.europa.eu/competition/consumers/index_el.html
- Ιστοσελίδα της Μονάδας Κρατικών Ενισχύσεων: http://moke.cieel.gr 
- Επίσημη ιστοσελίδα Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς Α.Ε.: http://www.olp.gr/en
 
 
 
 
 
 

[1] Βλ. Δημοσίευση σε Επίσημη Εφημερίδα με στοιχεία αναφοράς 2008/S 20-026332 της 30.01.2008, όπως τροποποιήθηκε   με το έγγραφο 2008/ S 54-0722476 της 18/03/2008, το οποίο παρατείνει την προθεσμία υποβολής προσφορών έως τις 19.5.2008.

[2] Βλ. παραγράφους 152 και 153 της διακήρυξης

[3] Βλ. σκέψη 55 της απόφασης Επιτροπής C (2012) 4217 final Σταθμός Εμπορευματοκιβωτίων λιμένος Πειραιώς και Cocso Pacific Limited

[4] Βλ. σκέψη 16 της απόφασης Επιτροπής οπ.π.

[5] Βλ. σκέψη 45 απόφασης Επιτροπής, οπ.π.

[6] Βλ. ανωτέρω υπό Δ.1. και υποσημείωση με αριθμό 13.

[7] Βλ. ενδεικτικά http://europa.eu/rapid/press-release_IP-10-183_el.htm , προσφυγή Επιτροπής στο Δικαστήριο της Ένωσης κατά Ελλάδας, λόγω μη ανάκτησης των φορολογικών απαλλαγών.

[8] www.olp.gr/en