Παρατηρήσεις στο σ/ν για την παρουσία ένοπλων φρουρών σε εμπορικά πλοία

Ως επίκαιρο γεγονός, το φαινόμενο της πειρατείας, έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις με θύματα ναυτικούς, φαινόμενο το οποίο  είναι βέβαια διαχρονικό και σε κάθε ιστορική περίοδο αποκτά τα δικά του ειδοποιά στοιχεία.
 
Στις μέρες μας, παρατηρείται έξαρση της δράσης του πειρατικού κυκλώματος.

Ο στόχος της οποίας δεν περιορίζεται μόνο στην απόσπαση τροφίμων ή διαφόρων άλλων ειδών του πλοίου, αλλά κυρίως στην αιχμαλωσία των πλοίων με την ομηρία πληρωμάτων για μεγάλο διάστημα με απώτερο σκοπό την πώληση του φορτίου και περαιτέρω την απόσπαση λύτρων αξίας πολλών εκατομμυρίων δολαρίων.

Στο πλαίσιο αυτό, η δράση του πειρατικού κυκλώματος έχει εξελιχθεί, ιδίως λόγω της αναβάθμισης του τρόπου επιθέσεως των πειρατών.

Ενδεικτικά έχει αναφερθεί η χρήση δορυφορικών συστημάτων εντοπισμού της γεωγραφικής θέσης των πλοίων και δορυφορικά τηλέφωνα, πλοία βάσεις - μάνες που ενσωματώνουν ταχύτατα πλοιάρια για το διασκορπισμό των ενόπλων και σύγχρονος στρατιωτικός εξοπλισμός.

Σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Διακυβερνητικού Οργανισμού του ΟΗΕ, του ΙΜΟ για το 2010, φαίνεται ότι η πλειοψηφία των περιστατικών έλαβε χώρα στην Ανατολική Αφρική (Σομαλία, Κένυα, Τανζανία, Μοζαμβίκη), με τάση μεγάλης συγκέντρωσης στη Σομαλία και στον Κόλπο του Άντεν, η οποία αυξήθηκε μέσα στο 2011.

Από στατιστικά στοιχεία επίσης προκύπτει ότι η πλειοψηφία των επιθέσεων έλαβε χώρα σε διεθνή ύδατα, ενώ σημαντικός είναι και ο αριθμός των επιθέσεων σε αγκυροβόλια, μέσα σε εθνικά χωρικά ύδατα, περιστατικά τα οποία θα είχαν αποφευχθεί αν υπήρχε νομοθετική πρόβλεψη για την προστασία των πλοίων κατόπιν ενεργοποίησης των εθνικών μέσων.

Σε πλοία υπό ελληνική σημαία, κατά τη διάρκεια της περιόδου 2008 μέχρι και 2010 έγιναν περίπου 15 επιθέσεις και δύο από αυτά  καταλήφθηκαν από πειρατές χωρίς ευτυχώς απώλεια ανθρώπινης ζωής.
 
 Στο πλαίσιο καταπολέμησης της πειρατείας, η διεθνής ναυτιλιακή κοινότητα μέσω του ΙΜΟ θέσπισε τις αποκαλούμενες «καλύτερες πρακτικές διαχείρισης για το φαινόμενο της πειρατείας» οι οποίες προβλέπουν σειρά μέτρων που σχετίζονται με την ετοιμότητα του πληρώματος και τη χρήση διαφόρων αποτρεπτικών μέσων, μεταξύ των οποίων η ταχύτητα του πλοίου, η χρησιμοποίηση πυροσβεστικών μέσων, η χρήση ειδικού συρματοπλέγματος, η άμεση επικοινωνία με τη στεριά, η χρησιμοποίηση ειδικών φρουρούμενων διαύλων στη θάλασσα και περαιτέρω η παροχή υπηρεσιών από ένοπλους ιδιώτες φρουρούς πάνω στα πλοία.

Τα μέτρα αυτά έχουν ιδιαίτερη σημασία, διότι  μπορούν στον έναν ή στον άλλο βαθμό να αναχαιτίσουν μια επίθεση σε συνδυασμό με τη φύλαξη των χωρικών υδάτων, των αγκυροβολίων, των λιμανιών αλλά και της γύρω περιοχής, από ναυτικές και εναέριες δυνάμεις των κρατών της περιοχής.

Σε αυτή την κατεύθυνση, πολλά κράτη νηολογήσεως πλοίων έχουν υιοθετήσει αυτές τις πρακτικές και έχουν θεσμοθετήσει πλαίσιο επάνδρωσης των πλοίων με ιδιώτες ένοπλους φρουρούς.

Το ΥΠΑΑΝ, στα πλαίσια αυτά, προωθεί ειδικότερα ένα σχέδιο Νόμου για την παροχή υπηρεσιών ασφαλείας από ένοπλους ιδιώτες φρουρούς, το οποίο προαπαιτεί ειδική άδεια εκδιδόμενη υπό προϋποθέσεις από τον Αρχηγό του Λιμενικού Σώματος για όσα πλοία σκοπεύουν να επανδρωθούν με ιδιώτες ένοπλους φρουρούς.
 
Ωστόσο πρέπει να παρατηρηθεί ότι η διαδικασία αυτή (έκδοση σχετικής αδείας) ανακόπτει και παρακωλύει σε μεγάλο βαθμό τους ενδιαφερόμενους πλοιοκτήτες διότι η διαδικασία ως τέτοια είναι από μόνη της χρονοβόρα και γραφειοκρατική.

Η εν λόγω διοικητική διαδικασία, η οποία σε καμία περίπτωση δεν συνάδει με τους γρήγορους ρυθμούς της ναυτιλίας και του κόστους των καθυστερήσεων, θα μπορούσε να απλοποιηθεί με την μόνη υποβολή της δηλώσεως του πλοιάρχου για την επικείμενη επάνδρωση του πλοίου με τους ένοπλους φρουρούς και τον αντίστοιχο οπλισμό τον οποίο θα φέρουν.

Η δήλωση αυτή θα απευθύνεται στην εκάστοτε λιμενική αρχή και θα διαβιβάζεται στις αντίστοιχες υπηρεσίες του ΥΠΑΑΝ.

Η απλουστευμένη και ταυτόχρονα αποτελεσματική μόνη δήλωση του πλοιάρχου, εφόσον πάντοτε διασφαλίζονται τα δικαιώματα του πληρώματος και τηρούνται οι κανόνες ασφαλείας, θα διευκόλυνε την ταχύτερη επάνδρωση του πλοίου, η οποία δεν θα προσκολλούσε στην γραφειοκρατική πυραμίδα.

Η έκδοση αδείας  σε συνδυασμό με την καταβολή παραβόλου καθώς και η επαχθής συνέπεια της κατάσχεσης του οπλισμού χωρίς την άρση της σε περίπτωση μεταγενέστερης έκδοσης της άδειας λόγω καθυστέρησης έκδοσης της τελευταίας,  καθιστούν αναμφισβήτητα προβληματική την υλοποίηση του μέτρου στην ελληνική πραγματικότητα με άμεσο αποτέλεσμα την αναζήτηση από την μεριά των πλοιοκτητών κρατών νηολόγησης με ευκολότερο καθεστώς.

Με άλλα λόγια θα παρατηρηθεί κατʼ εξοχήν το φαινόμενο της αλλαγής σημαίας του πλοίου από ελληνική σε ξένη.

Προς αποφυγήν τέτοιου είδους «λύσεων», το Υπουργείο πρέπει να αναθεωρήσει τον τρόπο επάνδρωσης των ελληνικών πλοίων με την θέσπιση μιας πιο σύντομης κι αποτελεσματικής διαδικασίας.

Πρέπει να σημειωθεί  ότι η αποστολή των ενόπλων φρουρών θα έχει χαρακτηριστικά επάνδρωσης αποστολής σε «εμπόλεμη ζώνη» και προς τούτο η θέση των φρουρών θα πρέπει να χαρακτηριστεί κατά τεκμήριο αμυντική.

Οι φρουροί θα ενεργούν ευρισκόμενοι σε άμυνα για την προστασία των επιβαινόντων, του πλοίου και του φορτίου από επιθέσεις των πειρατών, κατά τη διάρκεια απώθησης κάποιας πειρατικής ενέργειας. Στοιχείο το οποίο είναι απαραίτητο για την διασφάλιση της  δράσης τους έναντι του οργανωμένου πειρατικού κυκλώματος, το οποίο δεν διστάζει να επικαλείται ακόμα και λόγους ανθρωπιστικής βοήθειας ως την αιτία  προσέγγισης (με οπλισμό!) κάποιου διερχόμενου πλοίου.

Από την άλλη πρέπει να υπογραμμιστεί ότι ως προς την αποτελεσματικότητα του μέτρου, δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι η ύπαρξη ενόπλων φρουρών και ο στρατιωτικός εξοπλισμός επί του πλοίου διαμορφώνουν μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση που θα έχει τραγικές συνέπειες σε βάρος της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα, θα ενισχύσει την επιθετικότητα του πειρατικού κυκλώματος και συνεπώς τους κινδύνους σε βάρος του πληρώματος πλοίου και του φορτίου.

Σε συνάρτηση αυτών των επιφυλάξεων προβλέπεται η δυνατότητα παλιννόστησης σε μέλος του πληρώματος που δεν επιθυμεί να παρέχει εργασία υπό αυτές τις συνθήκες.

Με βάση τα όσα εκτέθηκαν παραπάνω δεν απομένει να παρακολουθήσουμε πλέον στην πράξη την εφαρμογή του μέτρου και να θέσουμε εκ νέου τους προβληματισμούς που θα ανακύψουν από τη νέα αυτή ναυτιλιακή πρακτική.

Της Χρυσάνθης Κρεμύδα                    
Δικηγόρου (LL.M  Ναυτικού Δικαίου)