Οι Δύο Χιτώνες της Εκκλησίας

[center][b][size=14]Οι "Δύο Χιτώνες" της Εκκλησίας
Σκέψεις με Αφορμή το Σκάνδαλο της Μονής Βατοπεδίου[/size][/b][/center]

[right][b][size=12]Του Αλεξάνδρου Μαντζούτσου,
Δικηγόρου - Υποψηφίου Δ.Ν.[/size][/b][/right]

[right][i](«μη κτήσησθε χρυσόν μηδέ άργυρον μηδέ χαλκόν εις τας ζώνας υμών, μη πήραν εις οδόν μηδέ δύο χιτώνας, μηδέ υποδήματα μηδέ ράβδον· άξιος γαρ εστιν ο εργάτης της τροφής αυτού»[/i], Κατά Ματθαίον, Ι’, 9-10).[/right]

[b]Εισαγωγή[/b]

Εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα ελληνικής γης, οικοδομικά τετράγωνα, κτήρια με γραφεία, καταστήματα, εμπορικά κέντρα, ξενοδοχεία, ανώνυμες εταιρίες, μετοχές, αμοιβαία κεφάλαια και καταθέσεις – αξίας πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ – συναποτελούν την περιουσία των εκκλησιαστικών νομικών προσώπων που βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια. Εξ όσων είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, το ύψος της εκκλησιαστικής περιουσίας δεν έχει υπολογιστεί με ακρίβεια ελλείψει επισήμων οικονομικών μελετών στις οποίες να παρατίθενται κατά τρόπο σαφή και τεκμηριωμένο τα οικονομικά δεδομένα των επιμέρους εκκλησιαστικών νομικών προσώπων. Με αφορμή το σκάνδαλο της Μονής Βατοπεδίου, το ζήτημα των οικονομικών δραστηριοτήτων του «πνευματικού» και «θείου» καθιδρύματος της Εκκλησίας της Ελλάδος εμφανίζεται ξανά στην επικαιρότητα, αποτελώντας πηγή προβληματισμού τόσο για τους Έλληνες πολίτες εν γένει (Ι) όσο και για τους ορθοδόξους χριστιανούς ειδικότερα (ΙΙ).

[b]Ι. Το αίτημα των πολιτών για οικονομική διαφάνεια των «ιερών» συναλλαγών[/b]

Όταν μία δικαστική απόφαση η οποία δικαιώνει το ελληνικό Δημόσιο έναντι μοναστηριακών διεκδικήσεων για την κυριότητα εκτάσεων της λίμνης Βιστωνίδας δεν δημοσιεύεται, και το κράτος προχωρεί, μετά την συζήτηση της σχετικής υπόθεσης, σε συμβιβασμό με το σχετικό μοναστήρι, αναρωτιέται κανείς όχι μόνο αν βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νέο παραδικαστικό κύκλωμα αλλά και – κυρίως – πόση είναι η «ιερή» δύναμη συγκεκριμένων εκκλησιαστικών παραγόντων ώστε να χειραγωγούν την κρατική – πολιτική και δικαστική – εξουσία. Ειδικότερα, τίθεται το ερώτημα, αν, πώς, από ποιον, με ποιες προϋποθέσεις και με ποιες εγγυήσεις ασκείται δημοσιονομικός έλεγχος στις οικονομικές δραστηριότητες των εκκλησιαστικών νομικών προσώπων, τα οποία εξακολουθούν μέχρι σήμερα να έχουν την μορφή του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου και να αποτελούν τμήμα της Δημόσιας Διοίκησης· πολλώ δε μάλλον, την στιγμή που τα έσοδα της εκκλησίας προέρχονται όχι μόνο από τις οικονομικές της δραστηριότητες και τις δωρεές των πιστών της αλλά και από χρηματοδότηση του ελληνικού κράτους και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος είχε, με αφορμή την υπόθεση των ταυτοτήτων, διακηρύξει με νόημα ότι «την εκκλησία όποιο χέρι τόλμησε να την αγγίξει, ξεράθηκε». Αν η πολιτική ηγεσία του τόπου εξακολουθήσει να ασπάζεται mutatis mutandis την λογική αυτή στο θέμα του ελέγχου των οικονομικών δραστηριοτήτων της εκκλησίας, τότε τα «ιερά» οικονομικά σκάνδαλα όχι μόνο δεν θα εκλείψουν αλλά θα αυξάνονται συν τω χρόνω ολοένα και περισσότερο. Και μολονότι κάποιοι ίσως σπεύσουν να ισχυριστούν ότι το σκάνδαλο της Μονής Βατοπεδίου δεν είναι (και αυτό) παρά ακόμα μία εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί την διάχυτη εντύπωση που υπάρχει στην κοινή γνώμη, ότι δηλαδή το συγκεκριμένο σκάνδαλο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου.

[b]ΙΙ. Η ανοχή των χριστιανών στα οικονομικά σκάνδαλα των «ιερών» συναλλαγών[/b]

Βάσει των διδαγμάτων της χριστιανικής πίστης, γίνομαι μέτοχος τις κοινωνίας του Θεού σημαίνει πράττω ανάλογα με τις επιταγές του Χριστού. Το ερώτημα που τίθεται ευθύς αμέσως είναι αν η διενέργεια πολύμορφων οικονομικών συναλλαγών στα πρότυπα μίας πολυεθνικής εταιρείας ή ενός ομίλου εμπορικών επιχειρήσεων εμπίπτει στους χριστιανικούς σκοπούς ή αν αποτελεί, έστω, μέσο για την επίτευξη των χριστιανικών σκοπών, τους οποίους υποτίθεται ότι εξυπηρετούν τα εκκλησιαστικά νομικά πρόσωπα. Αν η απάντηση στο ως άνω ερώτημα είναι προδήλως αρνητική, αναρωτιέται κανείς αν μία εκκλησία η δράση της οποίας αντιστρατεύεται θεμελιώδη δόγματα της χριστιανικής πίστης δύναται να εξακολουθεί να θεωρείται ως χριστιανική εκκλησία και αν οι χριστιανοί ορθόδοξοι δύνανται να φέρουν την ιδιότητα του μέλους μίας τέτοιας εκκλησίας. Μία τέτοια προσέγγιση θα μπορούσε ίσως να χαρακτηριστεί καταρχήν ακόμα και ως «κακοπροαίρετη», «βλάσφημη» ή προερχόμενη «εκ του πονηρού», ιδίως από κάποιους οι οποίοι επιμένουν να μην αντιλαμβάνονται την σύγχρονη εκκλησιαστική πραγματικότητα. Διότι, αν, εν προκειμένω, το σκάνδαλο της Μονής Βατοπεδίου ήταν απλώς η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα, πρώτη η εκκλησιαστική κοινότητα θα έκανε ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό για την αποκατάσταση των πραγμάτων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Δεν το έπραξε όμως, όπως δεν το έπραξε δυστυχώς και σε κανένα άλλο εκκλησιαστικό σκάνδαλο των τελευταίων ετών. Και είναι προφανές ότι την διαφθορά που υφίσταται στους κόλπους της εκκλησίας την ανέχεται, την καλύπτει, και, κατ’ αυτόν τον τρόπο, την επιδοκιμάζει εμμέσως, δια της σιωπής της, η συντριπτική πλειοψηφία αυτών οι οποίοι δηλώνουν μέλη της εκκλησιαστικής κοινότητας και οι οποίοι, καλοπροαίρετα ίσως, έχουν πείσει τον εαυτό τους ότι με το κουκούλωμα της «ιερής» σαπίλας προάγουν το γόητρο και το κύρος της ορθοδοξίας και του χριστιανισμού ενώ στην ουσία επιτυγχάνουν το ακριβώς αντίθετο.

[b]Συμπεράσματα[/b]

Η ταύτιση της Εκκλησίας με το Κράτος αποτελεί πηγή πολλών κακών, τόσο για το Κράτος όσο και – κυρίως – για την ίδια την Εκκλησία. Πρέπει επιτέλους η πολιτική ηγεσία του τόπου να αντιμετωπίσει το συγκεκριμένο ζήτημα με την δέουσα σοβαρότητα, παρά το όποιο προσωρινό πολιτικό κόστος το οποίο δύναται να έχει η λήψη και η εφαρμογή γενναίων και πραγματικά ριζοσπαστικών αποφάσεων. Σε κάθε περίπτωση, φορείς οι οποίοι διαχειρίζονται περιουσιακά στοιχεία αξίας πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ δεν είναι δυνατόν να αναπτύσσουν τις οικονομικές τους δραστηριότητες κατά τρόπο ουσιαστικά αν(εξ)έλεγκτο. Από την άλλη πλευρά, το αν η εκκλησία θα λειτουργεί ως οιονεί εμπορική επιχείρηση ή ως ένα αληθινά πνευματικό και θείο καθίδρυμα δεν εξαρτάται βεβαίως από το κράτος αλλά από την βούληση και τους σκοπούς στους οποίους αποβλέπουν τα μέλη της.